تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی
صورت‌های مالي يكي از بهترين منابع اطلاعاتي در مورد وضعيت مالي شرکت‌ها به شمار می‌روند که مسئولیت تهیه آن بر عهده مدیریت شرکت می‌باشد. سرمایه گذاران معمولاً توجه خود را به سودآوري شركت معطوف كرده و به شرايط مالي بنگاه اقتصادی تا جايي كه اين شرايط قدرت پرداخت سود سهام و اجتناب از ورشكستگي را در بر می‌گیرد، علاقه نشان می‌دهند. براي داشتن اطلاعات مفيد و ارزنده به منظور كسب بهترین تصمیمات سرمایه گذاری، مديريت سازمان موظف است به تمام جنبه هاي تهیه و گزارشگری اطلاعات مالی شرکت احاطه کامل داشته باشد تا سرمایه گذارانی که قصد تحصیل سهام این شرکت‌ها را دارند بتوانند ارزيابي درستي از نحوه‌ی ثروت آفرینی موسسه داشته باشند.
در این راستا مديريت بنگاه می‌تواند با اعمال تجزيه و تحلیل‌های مالي، نحوه‌ی سودآوري دارایی‌های مختلف را مورد بررسی قرار دهد و در صورت لزوم این نحوه‌ی عمل را به سرمایه گذاران و مشتاقان عرصه‌ی بازار سهام شرکت بشناساند.
کسب سود، تداوم فعالیت، ارتقای ارزش شرکت و به حداکثر رساندن ثروت سهامداران از اهداف اصلی واحدهای انتفاعی و بنگاه‌های اقتصادی محسوب می‌شود. در فرآیند ارزش آفرینی و حداکثر نمودن ثروت سهامداران، اعمال مدیریت منطقی بین تصمیمات سرمایه گذاری و تصمیمات عملیاتی و تصمیمات تأمین مالی امری اجتناب ناپذیر در جهت کسب موفقیت اقتصادی است.
به روشنی مشخص است که پایه اصلی هر فعالیت تجاری، سرمایه گذاری است. سرمایه گذاری عامل محرکه‌ی اقتصاد در چرخه‌ی تولید و کار محسوب شده و تا سرمایه وجود نداشته باشد، تجارتی نیز وجود نخواهد داشت. در اینجاست که تصمیمات سرمایه گذاری با چالش روبرو می‌شود و برای انتخاب بهترین گزینه از میان عواملی همچون دارایی‌های فیزیکی، سرمایه های در گردش و نیز برنامه های توسعه ای در شرکت‌ها، سردرگم انتخاب سودآورترین گزینه خواهد گشت. شاید در این موارد بتوان با استفاده از معیارهای اقتصادی (مانند ارزش فعلی خالص، نرخ بازده داخلی، دوره برگشت سرمایه)، معیارهای حسابداری (مانند نرخ بازده سرمایه گذاری، نرخ بازده دارایی‌ها و نرخ بازده خالص دارایی‌ها) و معیارهای ارزش آفرینی (مانند سود اقتصادی، برگشت جریان نقد، ارزش افزوده نقدی، ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده بازار)، به ارزیابی بهتر تصمیمات سرمایه گذاری کمک نمود(پورعلی، 1390).
مدیران مالی در جهت اجرای دقیق وظایف خود می‌بایست شناخت درستی از انواع صورت‌های مالی و عناصر آن‌ها داشته باشند. در این میان، صورت جریان‌های وجوه نقد به دلیل انعکاس جریان‌های ورودی و خروجی وجه نقد و مستقیم هر سه حوزه تصمیمات عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی اهمیت ویژه ای نزد مدیران دارد(پورعلی، 1390).
2-2-5. ابزارهاي ارزيابي عملكرد مالي واحد تجاري بااستفاده از صورت‌های مالي
يكي از مهم‌ترین وظايف مديران مالي، حصول اطمينان از دستيابي به نتايج از پيش تعيين شده مي‌باشد. جهت رسیدن به این هدف می‌توان با استفاده از ابزارهاي اندازه گيري مختلف به ارزيابي عملكرد يك واحد تجاري پرداخت. از نمونه های این ابزارهای اندازه گیری می‌توان به تجزيه و تحليلهاي افقي و عمودي صورت‌های مالي و نیز بررسي نسبتهای مالی شرکت اشاره نمود(اکبری، 1385).
2-2—5-1. تجزيه و تحليل افقي
تجزيه و تحليل افقي به منظور مطالعه روند اطلاعات مالي در طي چند سال بكار می‌رود و معمولاً به صورت ارائه گزارش‌های مقايسه اي براي سال‌های متوالي ارائه می‌شود. در تحليل افقي معمولاً سالي را به عنوان سال مبنا در نظر گرفته و تغييرات سال‌های ديگر را نسبت به آن محاسبه و مورد تجزيه و تحليل قرار می‌دهند. در اين تحلیل‌ها ممكن است اطلاعات هر سال نسبت به سال قبل، مقايسه شده و افزايش یا كاهش اقلام محاسبه و درصد اين افزايش و کاهش‌ها را نشان دهند(اکبری، 1385).
2-2-5-2. تجزيه و تحليل عمودي
در تجزيه و تحليل عمودي، يكي از اقلام مهم گزارش به عنوان مبنا در نظر گرفته شده و ساير اقلام گزارش نسبت به آن سنجيده مي‌شود. تجزيه و تحليل عمودي به منظور نشان دادن ساختار داخلي اطلاعات مالي يك موسسه بكار می‌رود. اين تحليل در سود و زيان، روابط موجود بين درآمد و ساير اقلام تشكيل دهنده سود و زيان را منعكس مي‌سازد. هم چنين در ترازنامه، اين تحليل نشان دهنده تركيب دارايي‌ها و منابع تأمين اين دارایی‌ها است(اکبری، 1385).
2-2-5-3 . تجزيه و تحليل به كمك نسبتهای مالي
تجزیه و تحلیل‌های افقي و عمودي اطلاعات را در داخل يك طبقه با يكديگر مقايسه می‌کنند. در حالي كه لازم است اطلاعات مالي در طبقات مختلف نيز مورد تجزيه و تحليل قرار گيرند. تجزيه و تحليل به کمک نسبتهای مالي مختلف توسط تحليل گران خبره و با تجربه، می تواند گویای اطلاعات مفيدي از موقعيت مالي مؤسسه باشد كه به تنهایی از صورت حساب‌های مالي شرکت قابل استخراج نيست.
تجزيه و تحليل از طريق نسبتهای مالي شامل دو نوع مقايسه است:
الف- مقايسه نسبتهای دوره جاري با نسبتهای سال‌های گذشته و نسبتهای مورد انتظار سال آينده يك مؤسسه خاص.
ب- مقايسه نسبتهای مالي يك موسسه با مؤسسات مشابه ديگر و يا با نسبتهای متوسط يك صنعت در يك مقطع زماني معين.
البته در تجزيه و تحليل نسبت‌ها، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. مفروضاتي كه در حين فرآيند تجزيه و تحليل مالي بايد همواره آن‌ها را مد نظر قرار عبارتند از:
- تورم وجود ندارد،
- مانده اقلام ترازنامه در طي دوره ثابت هستند،
- ارقام صورت سود و زيان به طور يكسان در طي دوره واقع شده‌اند،
- حساب سازي انجام شده است،
- حساب آرايي انجام شده است.
در صورت مقايسه با ساير شرکت‌ها تمام شرکت‌ها از رويه هاي يكسان حسابداري استفاده كرده‌اند(صفری، 1381).