مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 176

پیر شَوی-عمرت دراز باد

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

راه مکه-کهکشان

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

پوست پیازی-نازک و بی دوام

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد
تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

تب و تاب-سوز و گداز

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)
استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)
تته پته-لکنت زبان

خیس شدن-تر شدن
چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان
دبه-ظرف-کوزه
حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

تخم چشم-مردمک چشم

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

 

جَرّ-کشمکش دعوا

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن
پُخت کردن-پختن

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

جایی-مستراح-توالت

 
رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن
استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

درشت-حرف زشت-دشنام

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

 

 

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

 

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست
دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

جز زدن-ناله و زاری کردن

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

 
چله اش افتادن-آبستن نشدن زن
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

 

رایانه-کامپیوتر

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

 

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

 

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

 

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

 

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

باردار-آبستن-حامله

جای سفت-وضعیت سخت

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

حرف بی ربط-سخن نامربوط

 

 
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

 

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

جن بو داده-نوعی دشنام است
دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن
پاچین-دامن زنانه

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن
خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

اُق زدن(بالا آوردن)
آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)
خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

 

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

زاق-چشم زاغ چشم

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

حهاز-کشتی بزرگ

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

 

پاشنه بخواب-کفش راحتی

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل
چرند گو-یاوه گو
چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

 

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

 
بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند
آب شیراز(شراب)

خرخاری-همدیگر را خاراندن

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

 
چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس
پا منبری-شاگرد روضه خوان

رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

خم گرفتن-فنی از کشتی

حساب کشیدن-حساب خواستن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

داماد-مرد تازه زن گرفته

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

 

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

بند آمدن-متوقف شدن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار
زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

البرز(بلندقامت، دلیر)

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

چای صافی-نگا. چای صاف کن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه
خرج راه-هزینه ی سفر

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

انسان بودن-شریف و درست بودن

اهل دود-سیگاری

 

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

 

پت پتی-موتور سیکلت

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

 

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

بالینی-کلینیکی

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن
دلمه شدن-بسته شدن
ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

 

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن
آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)
زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن
چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن
چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود
به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن
جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن
آب آتش مزاج(می سرخ)

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

 
پیاله فروش-میخانه چی

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

حمامی-گرمابه دار

 

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

 

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

آتشِ بسته(طلا)

 

 

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

 

دال-خمیده-کج

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

با اشتها-متمایل به غذا

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت
چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
برآمده-بزرگ شده-ورم کرده
از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

انسان بودن-شریف و درست بودن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن
بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد
د ِ-زود باش!

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

دست بده داشتن-بخشنده بودن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن
بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

پر و پاچه-پا-پاچه

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده
رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان
آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد