مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 155

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)
دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

 
چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن
پوست پیازی-نازک و بی دوام

آکَل-آقای کربلایی

پت پتی-موتور سیکلت

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن
چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

پیش بها-بیعانه
دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

 

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

 
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری
دل و دماغ-دل و حوصله

 

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

آهو چشم-معشوق-شاهد

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

چراغانی کردن-جشن گرفتن

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن
از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

خریت-نادانی-حماقت

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

 

خداپسندانه-مورد پسند خدا

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

پر مدعا- پر ادعا

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

درآمد-عایدی

رنگ شدن-گول خوردن

خوش انصاف-با انصاف-منصف

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن
تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی
راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب
دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

چلچل-خال خالی-ابلق
خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

 

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

چنگک شدن-چنگ شدن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

 

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

پیش-برنده-آن که جلو است

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

اختر شمردن(شب‌بیداری)

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

 

 

 

 

آبدار-سخت-شدید-سنگین

 

آدم ثانی-حضرت نوح

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

آبِ کبود-آسمان

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

روز مبادا-روز سختی و پریشانی
دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

زبان گز-چیز تند و تیز

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن
خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند
بالینی-کلینیکی

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
 

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن
به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن
جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

خواهر خوانده-دوست صمیمی
 

 

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

بوق سگ-بسیار دیر وقت

 
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

 

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن
خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

چشم کار کردن-دیدن

دست خدا به همراه-در پناه خدا

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

روغن زرد-روغن حیوانی

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

جیره-سهم معین

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

 

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن
چشم زهره-ترس

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

 

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

 
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

ادرار کوچک(شاش)

 

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

دق مرگ-دق کش

 

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات
بی جا-نامناسب-بی مورد
با آب و تاب-با شرح و تفصیل
خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

آشنا روشنا-دوست آشنا

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

بر ملا شدن-آشکار گشتن
تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

چاخان پاخان-دروغ

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

 
ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

 

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن
حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

چُس افاده-افاده ی بی جا

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن
برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

دایی قزی-دختر دایی

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن
بار سرکه- ترش ابرو

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

خوشایند-مطبوع-پسندیده

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

 

چَکی-وزن نکرده-یک جا
چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

چنگول زدن-پنجه زدن

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

 

 

داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

 

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

پی گرفتن-دنبال کردن کار

دولت منزل-دولت سرا

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)
به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

چَخ چَخ-عیش و عشرت

حال و احوال-وضعیت-کیفیت
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

 

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت
جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

 

زیر پوش-جامه ی زیرین

بادپا-تند رو-تیز تک

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

درآوردن شکلک-ادا در آوردن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خیس کردن-ادرار کردن به خود
رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن
پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

ابوقراضه-ابوطیاره

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)
بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

دو رگه-از دو نژاد محتلف

جَر-پیچ و خم راه

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی
به هم زدن-قطع رابطه کردن

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

خرناس-نگا. خُرخُر

 

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

خوش رو-زیبا-خندان
حجله خانه-اتاق شب زفاف
حساب سوخته-بدهی قدیمی

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

 

چرکو-آدم کثیف

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن
جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

دور از شما ب-لانسبت

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه
دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی
زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

 

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

ذلیل مرده-ذلیل شده

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

به جا آوردن-شناختن
خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود
جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن
بُر زدن-مخلوط کردن ورق های بازی
جاکش-پا انداز-دلال محبت
برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن
حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن