مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 155

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

دست خوش !-آفرین
از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن
چُغُل-سخن چین
پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

پت و پاره-ژنده-فرسوده
زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

اله و بله(چنین و چنان)

بد شیر-متقلب-بد جنس
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

رنگ شدن-گول خوردن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن
چگور پگوری-خوشگل-جذاب

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

ز ِله-ستوه-عجز

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

زیاده روی-افراط-اسراف

 
جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد
بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

خیط شدن-نگا. خیت شدن

افتاده-فروتن-متواضع

 

بی فکر-لاابالی-بی قید

 

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت
جامه شور-رختشوی

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

به هوس چیزی افتادن-مایل به چیزی شدن-به یاد چیزی افتادن و آن را خواستن

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن
دست دوم-کار کرده-مستعمل

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

بِدو بِدو-با شتاب-سریع
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

 

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن
پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

 

زهکونی-اردنگی-تیپا

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن
پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

درگذشت-مرگ

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

 

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

 
 

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن
جهیزیه-نگا. جهیز

 

 

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

تپق-گرفتگی زبان

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

به درک- به جهنم

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

چپه-کجی به یک سمت

چرک و خون-چرک آلوده به خون

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

 

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

پول و پله-پول
تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

راست و ریس-موانع و معایب

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

تیر در کردن-تیراندازی کردن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن
آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن
دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

خیس شدن-تر شدن
خوش رو-زیبا-خندان

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد
تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد
حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
 

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

چشم و ابرو-زیبایی چهره

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب
جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

حکیم جواب کرده-یتیم
دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

چول-بیابان

خبرنگاری-کار خبرنگار

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن
دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

خوشگلک-با خوشگلی اندک

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن
روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

چای نیک-قوری و کتری چای

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

 

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن
بابت-مورد-زمینه-موضوع

چُس افاده-افاده ی بی جا
بلند بالا-قد بلند

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

خاله خرسه-دوست نادان

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

باخت-آنچه باخته باشند-زیان
زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن
رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

 

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم
چاسان فاسان-آرایش-بزک
خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

زیر دل زدن-تهوع آوردن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

حرص و جوش-عصبانیت

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک
دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

جای پا-اثر-نشانه-رد

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

تَخم-مهمل تَخم

پا به رکاب-آماده ی رفتن
زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

 

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

باریک-دقیق-حساس

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند
به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

چشم باباقوری-نابینا-کور
جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

از سر نو(دوباره)

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

 
چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

بی مخ-بی عقل-شجاع

 

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن
پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

تر دست-ماهر-شعبده باز

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه
دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه
بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

چاشته بندی-ته بندی

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

 

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی
خریت-نادانی-حماقت

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

 

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن
تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی
بی در رو-بن بست

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

 
خرخاری-همدیگر را خاراندن

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن
آدم ثانی(حضرت نوح)

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

پر روده-پرچانه-روده دراز
پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

پابوسی-زیارت

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

چینه-دیوار گلی
خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

بلند بالا-قد بلند

 

استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن
جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

به هر حال-در هر حال-در هر صورت

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی
به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

 

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

خرده بُرده-مشکل-اختلاف
خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند
ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

تُف به دهن-حیرت زده

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

بالینی-کلینیکی

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته
ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند