لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت دهم

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

حقه زدن-فریب دادن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

 

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن
پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع
تته پته-لکنت زبان

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

از ته دل-از سر صدق و صفا

 

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

تخم نابسمل لا-حرام زاده

 

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

 

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود
به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

چپ رو-تند رو

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

بند آوردن-متوقف کردن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی
ارواح شکمت-ارواح بابات
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

 

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

بَرج-خرج های خارج از خانه

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

دان دان-متفرق و پراکنده

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

 

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

تفنگ در کردن-تیراندازی با تفنگ
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

رمباندن-خراب کردن

آدم دیرجوش-کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد

 
دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

خِفت-نوعی گره

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

داریه زدن-نواختن داریه-دایره زدن

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

حال کردن-لذت بردن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

دست دوم-کار کرده-مستعمل

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
آب به چشم آمدن-طمع کردن

آخرین تحویل-قیامت

حلق آویز-به دار کشیده

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

 

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

چله نشستن-بیرون نیامدن از خانه-خانه نشین شدن

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

 

دل-معده

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

 

روی چشم-اطاعت می شود !
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن
این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن
رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

 
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد
داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن
پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن
پا به رکاب-آماده ی رفتن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)
تخمش را ملخ خورده-نایاب است

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

چرکوندی-لکه دار کثیف

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

پَخ خوردن-تیزی چیزی

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

دست انداز-ناهمواری راه و جاده
 

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)
تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

آفتاب‌رو(جایی که آفتاب بر آن بتابد)
اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

پینه زده-وصله کرده

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

 

خال اُغلی-پسر خاله-رفیق نزدیک

داش-لوطی-مشدی

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن
اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

 

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

پا سوخت-پا بد-بد شانس

دزد و حیز-نادرست و مکار

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

اهل آن کار (کار بد)

 

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

 

تیار کردن-آماده کردن

جای پا-اثر-نشانه-رد
تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

 

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

آب شیراز(شراب)

انگشت کردن(انگشت رساندن)
از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن
دست آموز-تربیت شده-آموخته
زانویی-زانو

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن
بست زدن-کشیدن یک بست تریاک
پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

 

ته دار-پایه دار

دهن بسته-حیوان

 
خونین و مالین-زخمی-خونی شده

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

 
انسان بودن-شریف و درست بودن

زینه-پله

 

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

 
آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

 
جز زدن-ناله و زاری کردن

 

در دست-آماده-حاضر

 

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

حق التدریس-مزد آموزگار

 

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

 

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

جرینگ-صدای سکه های پول

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

داداشی-برادر در زبان کودکان
اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

 

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

خالی بند-چاخان-دروغ گو

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

 

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش
انسان بودن-شریف و درست بودن

 
خرده بُرده-مشکل-اختلاف

 

در چاه افتادن-فریب خوردن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

چک و چانه-کنایه از دهان

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

 

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن
دک و دهن-دک و پوز
از زورِ-از شدت-از بسیاری

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

تف سر بالا-چیزی که مایه ی سرشکستگی و ننگ خود آدم باشد

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه
اَنَک شدن(تحقیر شدن، خجالت کشیدن)

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

انگشت‌شمار-کم-معدود

چِخی-سگ

 
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن
ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

بازار کوفه- بازار شام

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

چیله-هیرم-خاشاک

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

 

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

 

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

 

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن
این دو کله‌دار-خورشید و ماه

 

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

خوردنی-غذا-قابل خوردن

باریک-دقیق-حساس

پیش بینی کردن کار یا شخصی

 

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

چشم گود شدن-لاغر شدن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

 

ته نشست-رسوب

 

پیمانی-استخدام غیر رسمی

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

چروکیدن-چین دار شدن

 

 

بامبول-حقه-کلک

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

 
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

آواز دادن(خواستن)

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

چارک-یک چهارم

آکِله(جذام، زن سلیطه)

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

آبِ خشک(آب بسته)

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

زیر چاقی-مهارت

 

چاشت-صبحانه-ناشتایی

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن
این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

دوا درمان-مداوا-معالجه

بی تفاوت-بی اعتنا
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

 

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

جود-یهودی-حهود

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

آفتابی کردن(پدیدار کردن)
پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

 

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

 

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن
داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

تپه ماهور-زمین ناهموار

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند